Bademcik

” BADEMCİK NEDİR? GÖREVLERİ NELERDİR? “

Bademcikler küçük dilin arkasında, boğazın her iki tarafında yer alan top şeklinde lenfatik yapılardır. Bağışıklık sisteminin bir bölümünü oluştururlar ve enfeksiyona karşı vücudu koruma görevinde rol alırlar. Bademciklerin iltihaplanmasına tonsillit adı verilir.

Tonsillit daha çok 2 yaş üzeri çocuklarda görülür. İki yaş öncesinde anneden geçen antikorlar çocuğu koruduğu için, yetişkinlerde ise gelişmiş immün sistem sayesinde daha nadir ortaya çıkar.

Bademcik ve geniz eti dokusu gebeliğin ilk aylarında oluşmasına rağmen 6–9 aylık bebeklikten itibaren enfeksiyonların ve alerjinin etkisiyle büyümeye başlar. 3–5 yaşlarında maksimum büyüklüğe ulaşır. Bademcikler bu yaşlara kadar mikroplara karşı bağışıklık sisteminde yoğun görev alır. Yaş ilerledikçe görevi azalır. Ergenlik döneminde tümüyle kaybolur, küçülür. Bu nedenle bademcikler özellikle hayatın ilk birkaç yılında önemlidir.

BADEMCİK HASTALIKLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bademcik sık hastalığa sebep olması ve iltihap kaynağı haline gelmesi yanında iltihap olmasa bile aşırı büyük olması nedeni ile de rahatsızlıklara yol açabilir.

İltihap varlığında ateş, boğaz ağrısı, yutma güçlüğü, baş ağrısı, terleme, halsizlik ve eklem ağrısı olabilir. Bademciklerin üzeri gri beyaz iltihaplı materyalle kaplanabilir. Bademcik iltihabı, akut ve kronik olmak üzere iki gruba ayrılır.

AKUT BADEMCİK İLTİHABI (AKUT TONSİLLİT)

Çocukluk çağının en yaygın görülen hastalıklarındandır. 3 yaşından önce ve 50 yaşından sonra çok nadir görülür.

KRONİK BADEMCİK İLTİHABI (KRONİK TONSİLLİT)

Bir yılda en az 7 defa veya iki yıl üst üste her yıl en az 5 defa geçirilen akut tonsillit atakları, kronik tonsillit olarak tanımlanır. Klinik tablosu akut tonsillitten farksızdır. İlaveten ileri derecede büyük tonsiller görülebilir. Tonsillit atakları yaşam kalitesinin düşmesine neden olurlar.

TONSİLLEKTOMİNİN NEDENLERİ NELERDİR?

Bademcik iltihabına çocukluk çağında bu enfeksiyona daha çok beta mikrobu (A Grubu Beta Hemolitik Stereptokok) veya virüsler sebep olur. Bazı bademcik enfeksiyonlarında ise etken saptanamamaktadır. Bademcik enfeksiyonları genellikle aşırı yorgunluk, yetersiz beslenme, uykusuzluk gibi vücut direncinin düştüğü durumlarda ortaya çıkar. Enfeksiyona yakalanmış kişiyle tensel temas ya da solunum yolu sekresyonlarının damlacık yoluyla havadan yayılması ile bulaşır.

Daha önce sık tekrarlamamış, kronikleşmemiş bademcik iltihabında tedavi kolaydır. Fakat kronikleşmiş iltihaplarda tedavi daha zordur ve risk daha fazladır. Bademcik çevresinde apseleşme, boyna yayılma ve mikropların kana karışması olabilir. Ayrıca A grubu beta hemolitik streptokoklarla olan iltihaplar sonucu kalp, eklem ve böbreklerde romatizmal hastalıklar görülebilir.

Enfeksiyon olmadan da bademcik ve geniz eti dokularında büyüme olabilir. Büyüklüğe bağlı olarak solunum yollarında oluşan tıkanıklık solunumu olumsuz yönde etkiler, uyku kalitesinde bozulma ense ve boyunda terleme ve uykuda nefes durmasına yol açabilir. İştah ve gelişim etkilenebilir. Ayrıca östaki borusunu tıkayarak orta kulak havalanmasının bozulmasına, orta kulakta sıvı birikimine ve işitme azlığına sebep olabilir.

TONSİLLEKTOMİNİN BELİRTİLERİ NELERDİR?

Bademcik iltihabının belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• • Boğazda yanma ve acıma, ağrı
  • Bademciklerde kırmızı ve şişkin görünüm
  • Bademciklerin etrafında/üzerinde lekeler ve iltihap
  • Yutkunma zorluğu, ağrı
  • Ateş, üşüme, titreme
  • Halsizlik, kırgınlık, eklem ağrıları
  • Ağızda kötü koku
  • Virüslerin neden olduğu durumlarda; burun akıntısı, tıkanıklığı, hapşırma, öksürük
  • Çocuklarda bu belirtilerin yanında; mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ortaya çıkabilir.

TONSİLLEKTOMİNİN TANISI NASIL KONULMAKTADIR?

Fizik muayene, boğaz kültürü veya hızlı antijen tarama testi yapılarak bademcik iltihabı (tonsillit) tanısı konulur. Bu işlemle aynı zamanda tonsillitin neden kaynaklandığı da tespit edilir.

TONSİLLEKTOMİNİN TEDAVİSİ NASILDIR?

Tonsillite yol açan etkene göre (virüs, bakteri, mantar, parazit) gereken antibiyotik ya da ilaç tedavisi uygulanır.

Akut tonsillit tedavisinde amaç enfeksiyonun yok edilmesi ve semptomların tedavisidir. Antibiyotik, analjezik (ağrı kesici) ve antipiretik (ateş düşürücü) ilaçlar, antiseptik gargara ve dinlenmeyle tedavi sağlanır. Tedavinin yarım bırakılması bademcik çevresi apse, orta kulak ve kulak arkası kemiğin enfeksiyonu, akciğer enfeksiyonu, romatizmal kalp iltihabı, septisemi gibi komplikasyonlara yol açabilir.

ÇOK SIK TEKRARLAYAN ENFEKSİYONLARDA NE YAPILMALIDIR?

Bu durumda enfeksiyona zemin hazırlayan faktörler saptanmalıdır.

Kış aylarında okul, yuva ve toplu çalışma yerleri enfeksiyonların sık geçirilmesine yol açabilir.

Alerjik hastalıkların varlığı enfeksiyon sıklığını artırmaktadır.

Bağışıklık sisteminin zayıf olması da enfeksiyonları artıran bir başka nedendir. Bu durumda bağışıklık sistemini güçlendirici doğal ilaç tedavileri denenebilir.

Bu çözümlerin yetersiz kaldığı durumlarda operasyon önerilir. Ancak ameliyat kararı dikkatli sorgulama, muayene ve tetkik sonucunda verilir.

TONSİLLEKTOMİ (BADEMCİK AMELİYATI) HANGİ DURUMLARDA YAPILIR?

• Yılda 4-5 kez antibiyotik kullanımını gerektiren, yatağa düşürecek derecede tekrarlayan bademcik iltihabı olması.
• Uygulanan tedavilere yanıt alınamaması.
• İlaç tedavisine rağmen enfeksiyonun 3 aydan uzun sürmesi.
• Kişinin günlük aktiviteleri kısıtlaması.
• Yüksek ateşe bağlı havaleye neden olan bademcik iltihabı.
• Bademcik etrafında apse oluşumu.
• Bademciklerin solunum yolunu engelleyen büyüklüğe ulaşması.
• Bademcik ve geniz etinde büyümeye bağlı uykuda nefes durması ve horlama varlığı.
• Tıkanıklık yüzünden konuşma zorluğu çekilmesi,
• Bademciklerde şiddetli kanama gözlenmesi.
• Bademciklerde tümör şüphesi.
• Çene ve diş yapısını bozan bademcik ve geniz eti büyümeleri.

BÜYÜK BADEMCİKLERİN HAYATIN İLERİ DÖNEMLERİNDE NEDEN OLABİLECEĞİ SAĞLIK PROBLEMLERİ NELERDİR?

• Tekrarlayan ve kronik infeksiyonlar.
• Peritonsiller apse. Peritonsiller apse varlığında apseyi boşaltıp, antibiyotik tedavisi verilir ve iyileşmeden sonra tonsillektomi önerilir.
• Kronik kriptik tonsillit:Tonsiller kript adı verilen birçok cepçiklerden oluşmaktadır. Bazı hastalarda bu kriptler pis kokulu beyaz renkli bakteri ve ölü hücreler içerir. Antibiyotikler ile geçici rahatlama sağlansa da kesin tedavisi tonsillektomidir.
• Asimetrik şekilde büyümüş tonsillerde tonsillektomi yapılmalıdır.
• Herhangi bir nedenle oluşan ve diğer yöntemlerle durdurulamayan tonsil kanamalarında tonsillektomi yapılır.

TONSİLLEKTOMİ HANGİ YAŞTA YAPILIR?

Bademcik ameliyatı çoğunlukla çocukluk çağında yapılan bir işlemdir. Bademcik ameliyatı için 4 yaş ve üzeri tercih edilse de çok sık tekrarlayan enfeksiyonlar da ve uykuda nefes durması durumunda daha küçük yaşlarda da ameliyat yapılabilir. Yaşam kalitesini bozan ve yaşamı tehdit eden ileri horlama, uyku apnesi ve tümör varlığında çok ileri yaşlarda bile bademcik ameliyatı güvenle yapılabilir.

TONSİLLEKTOMİ HANGİ DURUMLARDA ÖNERİLMEZ?

• Kanamaya meyilli hastalarda kan tablosunu düzeltmeden tonsillektomi önerilmez.
• Bademcikte akut infeksiyon varlığında yapılan tonsillektomi sonrası kanama riski yüksektir. Bu yüzden akut infeksiyon düzeldikten sonra tonsillektomi yapılmalıdır.
• İlaç kullanımı: Aspirin ve oral antikoagulan (kanı sulandırıcı) ilaçları kullanan hastalara tonsillektomi yapılmadan 1 hafta önce bu ilaçları kesilmelidir.
• Tonsillektomi özel durumlar dışında 3 yaş ve üzeri çocuklara yapmayı tercih edilir.

TONSİLLEKTOMİ NASIL YAPILIR?

Sıklıkla genel anestezi altında operasyon yapılması tercih edilir. Ancak bazı özel durumlarda sedasyon ve lokal anestezi ile de tonsillektomi yapılabilir. Klasik tekniğin yanında elektrokoter ve laser yardımlı tonsillektomi teknikleri kullanılabilir.

TONSİLLEKTOMİNİN KOMPLİKASYONLARI NELERDİR?

• Anesteziye bağlı riskler, ciddi problemler oldukça nadirdir.
• Kanama, tonsillektomi sonrası en sık karşılaşılan komplikasyondur. Yetişkinlerde daha sık görülür. Ameliyat sonrası erken dönemde olabileceği gibi 5-10 gün sonra da görülebilir. Enfeksiyon: Ameliyat sonrası bademciğin alındığı dokuda bakteri birikimi ve buna bağlı hafif ateş görülebilir. Ciddi enfeksiyon görülmesi nadirdir.

AMELİYAT SONRASI HASTANEDE KALMAK GEREKİR Mİ?

Hastalar çoğunlukla ameliyat günü taburcu edilirler. Aşağıdaki durumlardan biri veya birkaçı birlikte varsa 1 gece yatırılmalıdır.

• Hastanın çok uzakta oturması veya kolay ulaşım imkanının olmaması.
• Yetişkin hasta.
• Ameliyat sonrası ağızdan yeterli gıda alamaması.
• Ameliyat sonrası ciddi bulantı ve kusma.
• Eşlik eden başka hastalıkların varlığı.

BADEMCİK AMELİYATI SONRASI DÖNEMDE DİKKAT EDİLECEKLER?

Tonsilektomi sonrası dönemde hasta şunlara dikkat etmelidir:

• Operasyon sonrası bir ya da iki hafta süresince sulu ve yumuşak gıdalarla beslenilmeli, sıcak gıdalardan uzak durulmalıdır.
• Soğuk su, süt ve dondurma gibi soğuk gıdalar tüketilmeli, sert, acı, baharatlı, asitli yiyecek ve içeceklerden uzak durulmalıdır.
• Doktorun verdiği ilaçların kullanım şekli ve süresine uyulmalıdır.
• Doktorun belirlediği süre boyunca alkol ve tütün ürünleri kullanılmamalıdır.
• Seyahat, fizik aktivite ve spor gibi konularda doktorun önerilerine uyulmalıdır.
• Bademcik ameliyatı olan çocukların üç hafta süresince fiziksel efor harcamaları sakıncalıdır.
• Aksi söylenmedikçe bol su tüketilmelidir.
• Taburcu olduktan sonra istendiği zaman banyo ve duş yapılabilir. Ancak suyun ılık olmasına dikkat edilmelidir.
• Ameliyat sonrası kanama riski düşük olup %1-2 civarındadır. Ağızdan ve boğazdan taze kan gelmesi, kan kusulması gibi durumlarda hemen doktorla temasa geçilmelidir.
• Ameliyat sonrası 2 hafta süresince yorucu egzersizleri önerilmemektedir.

AMELİYAT SONRASI İLAÇ KULLANILIR MI?

Yara iyileşmesine katkısı olduğu ve enfeksiyon gelişimini önledikleri için antibiyotikler kullanılır. Ağrı kesici olarak en sık parasetamol tercih edilir. Nonsteroid antiinflamatuar ilaçlar ve aspirin tonsillektomi sonrası kanama eğilimini artırdığı için kullanılmamalıdır.

AMELİYAT SONRASI NORMAL SAYILABİLECEK DURUMLAR NELERDİR?

• Tonsillektomi sonrası boğaz ağrısı büyük çocuklarda ve yetişkin hastalarda sık karşılaşılan bir durumdur. Ameliyat sonrası 5-10 gün içinde gittikçe azalmaktadır.
• Tonsillektomi sonrası kulak ağrısı görülebilir. Bu ağrı aslında boğazdan kaynaklanır ve yansıyan ağrı olarak tanımlanır.
• Hafif ateş olabilir ancak parsetamol ile ateş kontrol altına alınabilmektedir.
• Ameliyat sonrası 2 hafta boyunca bademciklerin alındığı dokuda beyaz renkli plaklar görülebilir.
• Bazen küçük dilde ödem görülebilir.

DOKTORA NE ZAMAN BAŞVURMALIYIM?

• Hafif sızma şeklinde olan kanamalarda buzlu su veya dondurma yararlı olabilir. Eğer kanama devam ediyorsa doktorunuz ile temasa geçmeli veya ve acil servise başvurmalıdır.
• Eğer 24 saat boyunca yeterli sıvı alınamadıysa mutlaka doktorunuzu bilgilendirin. Dehidratasyon (vücudun susuz kalması), az ve konsantre idrar çıkışı ve letarji (uyuşukluk, ilgisizlik) ile kendisini belli eder.
• 39 derece ve üstü ateş, öksürük ve solunum güçlüğü durumunda doktorunuzu bilgilendirin.

KONTROL NE ZAMAN YAPILIR?

Hastaların genellikle ameliyat sonrası 10. günde kontrole gelmesi istenir.